Adware

Wszystko na temat adware

Jak się to odbywa? Wchodzisz do Internetu za pośrednictwem swojej przyjaznej i sprawnie działającej przeglądarki, aby surfować w wirtualnym świecie, a jedyne, co widzisz, to powódź reklam, wyskakujących i nasuwających się na ekran z boku, przeszkadzających, a nawet przekierowujących Cię do niechcianych stron. Nie ważne, ile razy klikniesz, aby zamknąć wszystkie niechciane okienka. One i tak wracają, jak chmara much na pikniku.

To kłopotliwe zjawisko wynika z istnienia adware – oprogramowania służącego do wyświetlania reklam. Tak jak jedzenie na pikniku przyciąga szkodniki, które chcą się pożywić, tak pieniądze, czyli dochody generowane z wyświetlania wszędobylskich reklam przyciągają oprogramowanie adware na Twój komputer i urządzenia mobilne. Poniżej przedstawiamy krótkie kompendium wiedzy na temat adware. Czym jest, jak się dostaje na urządzenia, czym grozi, jak się z nim uporać i co zrobić, aby w przyszłości uniknąć irytujących reklam.

Co to jest adware?

Adware jest niechcianym oprogramowaniem służącym do wyświetlania reklam na Twoim ekranie, najczęściej w oknie przeglądarki internetowej. Niektórzy eksperci w dziedzinie bezpieczeństwa postrzegają je jako oprogramowanie PUP (potencjalnie niepożądany program), typowe w dzisiejszych czasach. Zazwyczaj programy te wykorzystują różne metody podszywania się pod pożądane aplikacje lub podczepiają się do nich, aby skłonić nas do zainstalowania ich na swoim komputerze, tablecie lub urządzeniu mobilnym.

Adware generuje przychody dla swoich twórców dzięki automatycznemu wyświetlaniu internetowych reklam w interfejsie użytkownika danej aplikacji lub w formie okienek wyskakujących podczas procesu instalacji. Właśnie wtedy zaczynasz otrzymywać informacje o dietach mających podejrzanie cudowne efekty, metodach na szybkie wzbogacenie się i fałszywe ostrzeżenia o wykryciu wirusa, które oczekują na kliknięcie. Mogą również otwierać nowe karty, wprowadzać zmiany na stronie startowej, dodawać niechciane wyniki wyszukiwania, a nawet przekierowywać do stron z kontrowersyjnymi treściami.

Należy pamiętać, że i w legalnym oprogramowaniu wykorzystuje się internetowe reklamy, które są zazwyczaj zintegrowane z aplikacją i wyświetlane w momentach określonych przez programistę. Oprogramowanie adware to zupełnie co innego. Możesz je zainstalować, nie zdając sobie sprawy z zamiarów jego twórcy. Może się też znaleźć na Twoim komputerze po zainstalowaniu legalnej aplikacji, w której zostało ukryte. Niezależnie od drogi, którą dostało się na komputer, jego działanie będzie polegało na wykorzystywaniu niektórych programów do wyświetlania reklam niepochodzących ze stron, które odwiedzasz.

Gdy oprogramowanie adware znajdzie się już na jakimś urządzeniu, może wykonywać różne niepożądane działania. Może na przykład analizować miejsca, w których przebywasz i strony, które odwiedzasz, aby wyświetlać reklamy towarów lub usług, podobnych do tych, które Ci oferowano. Adware jest raczej niedogodnością niż złośliwym oprogramowaniem i zagrożeniem cyberbezpieczeństwa, ale jeśli jego twórcy sprzedają historie Twojej przeglądarki i inne informacje osobom trzecim, te mogą to wykorzystać do wyświetlania spersonalizowanych reklam, dopasowanych do Twoich zwyczajów w sieci. Nie ma znaczenia, czy używasz przeglądarki Chrome, Firefox, czy jakiejkolwiek innej – adware może zaatakować każdą z nich.

Poniżej wymieniamy kilka znaków ostrzegawczych, które świadczą o tym, że w Twoim systemie znalazło się oprogramowanie adware.

• Reklamy pojawiają się w miejscach, w których nie powinno ich być.
• Strona startowa Twojej przeglądarki zmieniła się w dziwny sposób, bez pozwolenia.
• Strony internetowe, które zazwyczaj odwiedzasz, nie są prawidłowo wyświetlane.
• Łącza na stronach przekierowują Cię w nieoczekiwane miejsca.
• Przeglądarka działa niezwykle wolno.
• W przeglądarce pojawiają się nowe paski narzędzi, rozszerzenia lub wtyczki.
• Twój Mac automatycznie instaluje niechciane oprogramowanie.
• Przeglądarka się zawiesza.

W jaki sposób można zainfekować urządzenie oprogramowaniem typu adware?

Istnieją dwie główne drogi, którymi adware dostaje się do systemu. W pierwszej z nich, po pobraniu jakiegoś programu, najczęściej typu freeware lub shareware, jego instalacja powoduje dodanie oprogramowania typu adware bez Twojej wiedzy i zezwolenia. To dlatego, że autor aplikacji podpisał umowę z twórcą programu adware. Dlaczego? Ponieważ zyski z reklam umożliwiają udostępnianie programu za darmo (nawet płatne oprogramowanie z niepewnego źródła może służyć do czerpania zysków z reklam). Następnie adware zaczyna działać, a użytkownik dowiaduje się, że to, co jest "darmowe", też ma swoją cenę.

Drugi sposób jest równie podstępny. Odwiedzasz stronę internetową. To może być zaufana strona albo taka, którą odwiedzasz po raz pierwszy. Tak czy inaczej, może być ona zainfekowana programem typu adware, który wykorzysta niedoskonałości przeglądarki internetowej użytkownika i szybko znajdzie się w systemie.. Gdy tylko się zainstaluje, zacznie zbierać informacje na Twój temat, przekierowywać Cię do złośliwych stron i wyświetlać więcej reklam w oknie przeglądarki.

Rodzaje programów typu adware

Programy typu adware mogą wykorzystywać różne aplikacje zainstalowane na komputerach i innych urządzeniach, ale większość z nich przejmuje kontrolę nad przeglądarką Te natrętne kody są przystosowane do modyfikowania ustawień przeglądarki bez wiedzy i zgody jej właściciela. Zazwyczaj adware zmienia stronę startową i domyślne ustawienia wyszukiwania. Surfujesz sobie w Internecie, gdy nagle zalewa Cię potok reklam. Możesz pomyśleć, że reklamy pochodzą ze strony, którą przeglądasz, ale tak nie jest. Z racji tego, że reklamy przyjmują formę wyskakujących okienek lub są wyświetlane w tle strony, można założyć, że są one częścią wyświetlanej witryny.

Warto ponownie wspomnieć, że istnieją programy typu adware, które zmieniają stronę startową, wyszukiwarkę lub wpływają na skrót, który służy do otwierania przeglądarki. Rzecz jasna istnieją różne programy typu adware przystosowane do działania na różnych urządzeniach i systemach operacyjnych. Można się spotkać z programami typu adware na urządzenia mobilne/system Android, na komputery Mac i system Windows.

Najnowsze informacje dotyczące oprogramowania typu adware

Serial adware, część 1
Porównanie adware i złośliwego oprogramowania reklamowego
Nikczemny adware

Historia oprogramowania adware

Początkowo, czyli od około 1995 roku, eksperci branżowi uznawali, że pierwsze programy do wyświetlania reklam są częścią większej kategorii, oprogramowania szpiegującego. Nieco później eksperci do spraw bezpieczeństwa zaczęli uważać programy typu adware za mniej groźne oprogramowanie i odróżniać je od spyware, czyli programów szpiegujących. Były nawet uznawane za "legalne", przynajmniej teoretycznie, ponieważ tworzyły je legalne firmy legalnie zatrudniające pracowników.

Jednak to podmioty współpracujące z takimi firmami rozpowszechniały programy typu adware, a dostawcy oprogramowania nie sprawdzali, czy działanie współpracowników jest legalne. Pozbawione wszelkiej kontroli programy typu adware rozpowszechniały się z zainfekowanego nimi miejsca, w portalach wymiany plików, botnetach przez natychmiastowe infekowanie wiadomości i wspomniane przejmowanie kontroli nad przeglądarkami.

Po pewnym czasie dostawcy oprogramowania przerywali współpracę z podejrzanymi podmiotami i wypierali się odpowiedzialności za ich działania. Takie działania były często obserwowane w okresie szczytowego rozwoju oprogramowania typu adware, przypadającego na lata 2005–2008. Potem władze różnych krajów zaczęły nakładać ogromne kary za prowadzenie podobnej działalności, a najwięksi producenci programów adware musieli zwinąć interes. Współczesne przeglądarki zostały wyposażone w dodatki typu adblocker, a używanie wtyczek blokujących reklamy stało się powszechne. Takie środki chronią wprawdzie użytkowników przed programami typu adware, ale sprawiają także, że właściciele stron tracą zyski z legalnych reklam.

Obecnie oprogramowanie typu adware nadal istnieje, ale jest postrzegane jako potencjalnie niepożądane, stanowiące mniejsze zagrożenie niż złośliwe oprogramowanie typu malware. Niemniej jednak adware przeżywa obecnie swoisty renesans. Jest najczęściej wykrywanym zagrożeniem przez program Malwarebytes, stanowiąc niemal 40 procent wykrywanego niepożądanego oprogramowania. Dzieje się tak dlatego, że liczba programów typu adware wzrasta, zapewne dzięki rozpowszechnieniu się urządzeń mobilnych, więc powstaje więcej mobilnych wersji oprogramowania tego typu. Twórcy oprogramowania typu adware łączą też siły. Aby móc utrzymać swoją działalność, zaczynają stosować techniki, które są znacznie bardziej agresywne, niż przejmowanie kontroli nad przeglądarką – łączą adware z trojanami, komponentami adfraud lub wyposażają go w funkcje rootkit, przez co programy te są trudniejsze do usunięcia.

Programy typu adware na komputerach Mac

Wcześniej użytkownicy komputerów Mac nie musieli się obawiać programów typu adware. Po pierwsze, mają one wbudowany system XProtect do ochrony przed złośliwym oprogramowaniem, który nieźle sobie radzi z wykrywaniem znanych niepożądanych aplikacji. Ponadto wiadomo, że cyberprzestępcy koncentrują się na komputerach z systemem Windows, gdyż jest ich więcej niż tych z systemem Mac. To się jednak szybko zmienia. Według statystyk, liczba złośliwych programów atakujących komputery Mac, które pojawiły się w 2017 roku, wzrosła o ponad 270 procent w porównaniu do 2016. Programy typu adware przystosowane do komputerów Mac zaczęły się pojawiać w 2012 roku. Od tego czasu liczba rodzajów adware na komputery Mac znacznie się zwiększyła. Programy te są tworzone w tajemnicy przez hakerów i zorganizowane grupy przestępcze, a także zupełnie legalne korporacje, które twierdzą, że tworzą aplikacje w dobrej wierze i do różnorodnych zastosowań. Najnowsze wersje programów adware są zupełnie na widoku, wzmiankuje się o nich drobnym drukiem w umowie instalacyjnej na niewielkie aplikacje. Tego rodzaju umów nikt nie czyta. Kliknięcie i zaakceptowanie warunków umowy powoduje, że na komputerze natychmiast pojawia się spam. Programiści stojący za powstawaniem programów typu adware nie robią nic nielegalnego. Przynajmniej z technicznego punktu widzenia.

W większości programy typu adware na komputery Mac są umieszczane wewnątrz trojanów, złośliwych programów, które wzięły swoją nazwę od konia trojańskiego z greckiej mitologii. Trojan imituje coś, co użytkownik chce pobrać. Na przykład odtwarzacz lub wtyczkę. Może się nawet ukrywać wewnątrz pakietu instalacyjnego legalnego oprogramowania, pobranego z niesprawdzonej witryny. W każdym razie otrzymujemy adware, mimo że obiecywano nam zupełnie coś innego.

Gdy tylko na komputerze Mac pojawiają się pierwsze symptomy infekcji programem adware, do złudzenia przypominają one te obserwowane na urządzeniach z systemem Windows. Reklamy pojawiają się tam, gdzie nie powinny – dosłownie wszędzie. Coś zmienia Twoją stronę startową, nawet nie pytając o zgodę. Znajome strony internetowe nie wyglądają jak wcześniej, a kliknięcie łącza powoduje przekierowanie do zupełnie innej witryny. Adware może nawet zastąpić najczęściej używaną wyszukiwarkę inną.

Podsumowując, komputery Mac są mniej podatne na programy typu adware niż te z systemem Windows, ale mimo adware stanowi zagrożenie dla ich bezpieczeństwa. Więcej informacji na temat tego, co należy z tym zrobić, znajduje się poniżej.

Adware na urządzeniach mobilnych

Na ekranach urządzeń mobilnych nie ma raczej powierzchni do wynajęcia. Więc kiedy na ekranie startowym pojawia się tajemnicza ikona lub chmary reklam zapychają pasek powiadomień, najprawdopodobniej masz nieproszonego gościa w postaci programu adware. Nie jest to zaskoczeniem, ponieważ tysiące aplikacji na system Android zawiera niechciany prezent, który zasypuje użytkowników ikonami i reklamami bez żadnego ostrzeżenia.

Programy typu adware dostają się do urządzeń mobilnych na dwa sposoby: przez przeglądarkę i wraz z pobraną aplikacją.

• Infekcja przez przeglądarkę jest związana ze znaną słabością systemu, dotyczącą sposobu, w jaki przeglądarka obsługuje przekierowanie za pomocą kodu JavaScript. To słabość, która może spowodować pojawienie się wyskakujących okienek, a reklamodawcy wiedzą o niej i potrafią to wykorzystać. Jeśli przeglądarka została zainfekowana, najlepszym sposobem na zablokowanie wyskakujących okienek jest użycie innej przeglądarki, wyłączenie obsługi JavaScript lub zainstalowanie przeglądarki z wtyczką blokującą reklamy. Kolejnym lekarstwem na wyskakujące okienka jest wycofanie się z nich za pomocą przycisku "wstecz" systemu Android. Można również usunąć historię przeglądarki i wyczyścić pamięć podręczną, co powstrzyma reklamy przed powrotem.
• Infekcja przez pobranie aplikacji to metoda, w której uporczywe reklamy pojawiają się na ekranie za sprawą aplikacji adware zainstalowanej na telefonie. Reklamy przyjmują różne formy, od pełnoekranowych wersji w oknie danej aplikacji lub poza nią, po komunikaty wyświetlane przez urządzenie i na ekranie blokady. Taki program typu adware jest zazwyczaj instalowany z aplikacjami ze sklepu niezwiązanego z producentem telefonu. Dlatego też najlepiej unikać pobierania aplikacji innych firm, choć i Google Play bywa źródłem programów zainfekowanych adware. 

Mimo że takie programy to irytujące szkodniki, nie są one bardzo niebezpieczne, nie stanowią zagrożenia porównywalnego do złośliwego oprogramowania typu malware. Wiele darmowych aplikacji pobieranych na telefony zawiera reklamy dodawane przez inne firmy, co zapewnia programistom źródło dochodów, umożliwiające im oferowanie swoich produktów bezpłatnie. Jak by nie było, programy adware nie są korzystne dla użytkownika, więc należy wziąć to pod uwagę wybierając pomiędzy darmową aplikacją, która nafaszeruje telefon reklamami, a płatnym programem, który na pewno tego nie zrobi.

Kogo atakuje adware?

Powszechnie wiadomo, że głównymi docelowymi ofiarami adware są osoby prywatne, a nie przedsiębiorstwa. Na celowniku są indywidualni użytkownicy wielu różnych technologii – od posiadaczy komputerów z systemem Mac lub Windows, po użytkowników telefonów komórkowych i każdej możliwej przeglądarki. Potencjalne ofiary są przyciągane ofertami typu "zbyt dobra, aby była prawdziwa", najczęściej jest to oszustwo polegające na proponowaniu gier, filmów, korzystnych zakupów za nic.

Co robić, gdy moje urządzenie zostanie zainfekowane?

Jeśli podejrzewasz, że Twój komputer z systemem Windows lub Mac mógł zostać zainfekowany programem adware, możesz zrobić kilka rzeczy. Po pierwsze, regularnie wykonuj kopię zapasową swoich plików. Spróbuj usunąć adware za pomocą odpowiedniej funkcji w systemie operacyjnym (np. Dodaj/Usuń na platformie Windows). Aby to zrobić, musisz znać nazwę programu adware i wiedzieć, że nie ma on funkcji Resuscitator, czyli nie zawiera plików, z których program zostanie przywrócony po zakończeniu procesu dezinstalacji.

Jeśli ma taką funkcję, należy pobrać odpowiedni program zapewniający cyberbezpieczeństwo, taki jak Malwarebytes for Windows lub Malwarebytes for Mac. Oba te programy można wypróbować bezpłatnie, a są one przeznaczone do wyszukiwania i niszczenia programów typu adware, PUP i wszystkich nowych form złośliwego oprogramowania czającego się w sieci. Wystarczy przeprowadzić skanowanie, a jeśli jakiś niegodziwy program ukrywa się w pamięci urządzenia, zostanie on spakowany, oznaczony i wyrzucony. Po tym warto zmienić hasło, nie tylko do komputera, ale także do konta e-mail, kont w mediach społecznościowych, ulubionych sklepach i internetowych centrach rozliczeniowych. Jeśli szukasz prostego narzędzia do usuwania programów typu adware, możesz pobrać Malwarebytes AdwCleaner.  

Aby dowiedzieć się więcej, przeczytaj artkuły: How to remove adware from your PC (Jak usunąć adware z Twojego komputera PC) i How to remove adware from your Mac (Jak usunąć adware z Twojego komputera Mac) na stronie Malwarebytes Labs.

W jaki sposób mogę się bronić przed oprogramowaniem typu adware?

Należy zachować ostrożność i stosować techniki bezpiecznego korzystania z komputera. Oznacza to, że należy dwa razy zastanowić się przed pobraniem i zainstalowaniem każdego nowego oprogramowania – szczególnie darmowego. Dodatkowo, zanim zaakceptujesz jakiś regulamin, przeczytaj go uważnie jak prawnik i przerwij proces pobierania, jeśli coś wygląda jak zgoda na zainstalowanie adware. Unikaj stron z torrentami, nielegalnymi programami i nigdy, przenigdy nie otwieraj aplikacji z nieznanego źródła, nawet jeśli wydaje Ci się, że zostały wysłane ze znanego konta e-mail.

Wreszcie, nawet przed podjęciem powyższych środków ostrożności zainstaluj program zapewniający cyberbezpieczeństwo na swoim komputerze lub telefonie komórkowym. Często przeprowadzaj skanowanie i bądź na bieżąco z aktualizacjami. Naturalnie zalecamy zainstalowanie jednego z programów chroniących przed złośliwym oprogramowaniem, pochodzących z rodziny Malwarebytes, np. Malwarebytes for Windows, Malwarebytes for Mac lub Malwarebytes for Android jako rozsądnego środka ostrożności. Uzbrajając się w wiedzę i zapewniając sobie cyberbezpieczeństwo za pomocą solidnego programu, wykonujesz pierwszy krok w stronę życia w sieci wolnego od zagrożeń typu adware.

Zobacz wszystkie nasze sprawozdania dotyczące oprogramowania adware na stronie Malwarebytes Labs.